Hyperindividualisme verdooft onze diepste verlangens

Tot voor kort woonde er een 94-jarige dame bij mij om de hoek. In het voorbijgaan sprak ik haar wel eens. Onlangs hing er iets aangeplakt achter haar raam. Een overlijdensbericht. Maandagavond gelegenheid om afscheid te nemen, stond er. Ik aarzelde nog even, want wat ken je elkaar nou. Toch ging ik. Binnen trof ik te midden van waxinelichtjes een twintigtal andere buren, van wie ik er sommige kende. De enige dochter vertelde over wie haar moeder was.

We dronken koffie, wisselden anekdotes uit en maakten kennis met elkaar: “Dus jij woont ook hier?” Later liet de dochter ons weten hoe bijzonder ze het had gevonden: zóveel mensen. We hebben het ook tegen elkaar gezegd. Niemand van ons deelde dit ‘event’ op Instagram. Het woord ‘succes’ viel de hele avond niet. Wel: warmte, liefde, trouw, doorzettingsvermogen. En vooral: ‘buren’ en ‘mensen’. Eigenlijk een topavond.

De tweede berg

Columnist David Brooks van The New York ­Times zou dit een ‘tweedebergverhaal’ noemen. In zijn boek De Tweede Berg beschrijft hij hoe het eerste deel van het leven van westerse mensen draait om het bereiken van bepaalde doelen (opleiding, carrière, relaties). Ergens midden in je leven blijkt het uitzicht tegen te vallen – of je nu de top bereikt of niet eens zo ver komt. Pas dan doemt een tweede berg op. De beklimming van die tweede berg omschrijft Brooks in trefwoorden als commitment, wederkerigheid en liefde. Brooks zegt: onze samenleving is arm aan tweedebergperspectieven. En inderdaad: een bijeenkomst zoals bij mijn buurvrouw thuis was twee generaties geleden zeer gebruikelijk, zowel in het dorp als in de stad.

Met het beeld van de twee bergen vat Brooks tal van mythologische, Bijbelse en literaire verhalen samen. Origineel is zijn boek nauwelijks. Toch herkennen velen in de westerse wereld wat hij schrijft. Het boek verkoopt flink en de recensies zijn goed. ‘Misschien toch gewoon eens proberen,’ schreef recensent Wouter van Noort in NRC.

"Commitment bestaat bij de gratie van een doel, een verhaal, een bezielend verband."

Mensen geven in onze tijd niet gemakkelijk commitment. Er moet een reden zijn om dat te doen. Commitment bestaat bij de gratie van een doel, een verhaal, een bezielend verband. Oprah Winfrey zegt in een van haar programma’s tegen David Brooks: “Jij beschrijft in je boek dat we onze ziel zijn kwijtgeraakt: we’ve lost our soul.” Dat klinkt faustiaans. Hebben we inderdaad zoiets gedaan? Zijn we dit aan het doen? Stonden we in onze buurt alleen stil bij het verlies van een buurvrouw? Of realiseerden we ons in die setting ook dat we in menig opzicht elkaar zijn kwijtgeraakt?

Rotterdam is in veel opzichten een ‘eerste berg stad’. Velen van ons kunnen vertellen over mooie banen, prachtige resultaten, toffe plekken en fijne mensen.

Bekeerling

Tegelijkertijd is de ervaring van velen dat het uitzicht tegenvalt. Hyperindividualisme verdooft je diepste verlangens, analyseert Brooks. Hij ziet een grote schare mensen die iets missen en niet eens goed onder woorden kunnen brengen wat dat is.

Het sterke aan zijn boek vind ik dat hij dit niemand kwalijk neemt. Eerlijk zegt hij hoe hij tot zijn grote verbazing zélf heeft ontdekt dat er zoiets als een tweede berg bestaat. De berg van commitment en betekenis, van doel en hartsverlangen. Brooks schrijft als bekeerling: hij was verloren en heeft gevonden.

Mijn buurvrouw zat niet op LinkedIn. In termen van ‘de eerste berg’ was haar leven niet zo interessant. Een paar jaar geleden vertelde ze me op een avond haar levensverhaal. Veel netwerkborrels onthoud ik niet, maar van die avond herinner ik me nog precies de kamer, haar stem, de humor, de sfeer, de wijsheid, het lamplicht en vooral het wonderlijke gevoel dat we een beetje bij elkaar horen.

Over de auteur:

Tim Vreugdenhil is ondernemer en stadsdominee in Amsterdam met het talent om verhalen te vertellen. 'Ik zoek altijd naar een spirituele dimensie. Want ieder mens heeft een kern, een ziel. En daar wil ik iets mee. Wat dat precies is, verschilt per persoon. En dat is prima. Ik ben geen moralist. Ik wil niets opdringen. Ik wil inspireren.'

In onze zoektocht naar een zinvol leven staan de columns dit jaar in het teken van de bestseller “De Tweede Berg” van David Brooks (een aanrader!). De eerste berg staat voor een manier van leven gericht op persoonlijk geluk: carrière maken, succes hebben en mooie spullen verzamelen. Op de tweede berg gaat het om een betekenisvol leven. Hier draait het niet meer om jezelf maar om jouw relatie met anderen.